Dil konuşma belli belli ön koşul beceriler gerçekleştikten sonra kazanılabilmektedir. Bu beceriler sağlanmadan dil ve konuşma eğitime başlamak emek ve zaman umut kaybıdır. Bireylerde önce Reseptif Dil (Alıcı Dil, Anlama Dili) sonra Ekspresif Dil (Anlatım Dili) gelişmektedir. Reseptif Dil (Alıcı Dil, Anlama Dili) (Sözel uyaranların duyu-sinir ağı ve işitsel-algısal süreçler aracılığı ile alınması ve anlaşılması) sırasında çocuk gelişim aşamasında olduğu gibi basit kelime cümlelerden başlanmalıdır. Kullanılan kelimeler yaşamın içinde kullanılmalı hafızaya oturtulmalıdır. İlerleyen yaşlarda çocuğun jest ve mimiklerine bakarak hareket edilmemelidir (Su mu istiyorsun ?) Ekspresif Dil (Anlatım Dili), Duyu-sinir ve motor-sinir işlevler (nefes alma, ses çıkarma, rezonans, artikülasyon mekanizmaları gibi) ile zihinsel kavramın bir ses imgesi aracılığıyla ifadesi aşamasına gelindiğinde bireyle sahip olmadığı ön koşul beceriler çalışılmalıdır. Bunlar aşağıda sırayla verilmiştir.
DİL KONUŞMA ÇALIŞMALARINA BAŞLARKEN:
*Sağlık kontrolü ( Dil ve konuşmada görev yapan bölgelerde patoloji var mı bakılmalıdır. Varsa önce tıbbi müdahale yapılmalıdır.)
*İlaç kontrolü
*Besin kontrolü ( Bireyin vücudunda eksik fazla ne varsa kontrol altına alınmalıdır ve doğal beslenme tercih edilmelidir.)
*Tuvalet kontrolü(mümkünse) sağlanmalıdır.
*Katı yiyecek tüketmesi sağlanmalıdır.
ÇALIŞILMASI GEREKEN BECERİLER:
*Oturma.
*Bekleme.
*Göz kontağı kurma
*Komut (yönerge) alma.
*Sıralı yönergeleri yerine getirme.
*Sıra alma.
*Dikkat kontrolünü sağlama(ortak dikkat)
*Parmakla işaret etme.
*işaret edilen nesneyi getirme.
*Yeri söylenen nesneyi getirme.
*Saklanan nesneyi bulma.
*Eşleme(Bir nesne ile başlanıp 10 nesne arasından bulup eşleyene kadar devam edilmelidir.)
*Sesin geldiği yönü bulma.
*Ritim tutma.
*Taklit etme(nesneli/nesnesiz taklit)
*Yüzünüzü komik şekillere sokma ve çocuğun da aynı şekilleri taklit etmesi.
*Çeşitli yüz ifadeleri(gülme, kızma, somurtma, öpme, ağlama v.s) taklit etme.
*Sesleri tanıma(Ne sesi olduğunu bilebilme.)
*Çeşitli sesler çıkarma (kahkaha, hıçkırık, hapşırma vb.) yansıma sesler ve hayvan sesleri taklidi.
*Sesli harfleri çıkartma.
*Hece çıkartma.
*Kelime çıkartma.
*Cümle kurma.
YAPILABİLECEK NEFES ÇALIŞMALARI:
*Masa üstündeki kağıdı üfleyerek hareket ettirme,
*Aynaya üfleyerek buğu yapma
*Suyu üfleyerek dalgalandırma
*Kamışla su veya sıvı içme, üfleme
*Rüzgar gülü üfleme
*Mum üfleme
*Mızıka, flüt gibi müzik aletleri ile denemeler yapma
*Pinpon topunu üfleyerek masadan düşürme
*su dolu yanyana dizilmiş bardaklarda pinpon topu atlatma.
*Islık çalma.
*Balon şişirme etkinliklerinden faydalanılabilir.
YAPILABİLECEK DİL, DUDAK, ÇENE, YÜZKASLARI ÇALIŞMALARI:
*Çocuğunuzun dudağının etrafına çikolata,şeker sürüp yalamasını sağlayın,
*Aynaya bakarak dilini değişik şekillerde hareket ettirme
*Dondurma, şeker yalama.
*Dudak etrafına sürülmüş çikolata, reçel vb. şeyler yalama.
*Düz tabağa sürülmüş çikolata, reçel vb. yalama.
*İçerisine dövülmüş, tanecikli fındık, fıstık vb. ürünler eklenmiş çikolatanın parmakla ağız içerisine, dişlerin üstüne, dişerlerine sürülüp yalatılması(parmakla müdahale etmesine izin verilmemeli, rahatsızlık veren parçacıkları diliyle çıkartmalı.)
*Dili dışarı çıkarıp-çekme, burna, yanaklara, çeneye değdirmeye çalışma.
*Dudaklarını açıp kapama.
*Öpücük atma.
*Çiklet çiğneme.
Gibi etkinlikler bireye kazanım sağlayacak etkinliklerdir.
Özel Eğitim Uzmanı H. Arzu Türkoğlu